De medische technologie zal ons steeds meer nieuwe manieren geven om ons uiterlijk te perfectioneren. De afgelopen decennia is het gebruik van bijvoorbeeld Botox enorm toegenomen. Wat begon als medicijn tegen spierspasmen en scheelzien, is nu een wijdverbreide manier om rimpelvorming in het gezicht tegen te gaan, en behoort tot het beautyritueel van steeds meer vrouwen in de Westerse wereld.
In mijn medisch cosmetische praktijk zie ik (met name) vrouwen die voor advies bij me komen. Ze willen er graag goed uit blijven zien voor hun leeftijd. Maar bijna allemaal zeggen ze heel expliciet ‘zorg dat ik alsjeblieft mezelf blijf’, of ‘Ik wil er niet opgespoten en onnatuurlijk uitzien’.
Maar waar doelen ze dan precies op? We hebben allemaal wel een gevoel en een idee waar dat over gaat, maar het heel precies omschrijven- dat onnatuurlijke- dat vinden we eigenlijk best lastig. Daarom besloot ik dit fenomeen tijdens mijn masteropleiding in Design te onderzoeken en beter in beeld te brengen. Ik heb dit project ‘Project Face Design’ genoemd.
Met dit project wilde ik laten zien op welke manier het gebruik van Botox in het gezicht onze natuurlijke uitstraling kan beïnvloeden. Botox ontspant spieren in het gezicht, waardoor rimpeltjes in de bovenliggende huid verminderd worden. Maar vanwege het effect op de spieren verandert ook onze mimiek. Voor het maken van gelaatsuitdrukkingen heb je immers spierwerking nodig. Wanneer er te veel Botox is gebruikt kan het effect op onze communicatie onbedoeld groot worden.
Om dit effect te visualiseren heb ik emotie herkenning software gebruikt. Deze nieuwe technologie kan aan de hand van de beweging in het gezicht bepalen welke spieren actief zijn, en beredeneert welke emoties daarbij horen. Het systeem dat ik heb gebruikt is gebaseerd op FACS, een wetenschappelijk onderbouwd systeem van emotieclassificatie op basis van gelaatsuitdrukkingen. Een voorbeeld van een analyse door deze software waarbij je ziet hoe het aanspannen van de fronsspier geïnterpreteerd wordt als boosheid zie je hieronder.
Zoals eerder gezegd vinden veel van mijn cliënten het belangrijk dat ze er niet onnatuurlijk uit gaan zien. We zien natuurlijk allemaal voorbeelden in de media van (met name) vrouwen die té zichtbaar dingen aan hun uiterlijk hebben laten doen in een poging te voldoen aan het schoonheidsideaal dat we zo belangrijk (denken) te vinden. Behalve het feit dat we vaak als aanschouwers aanvoelen dat deze dames er van nature helemaal niet zo uit zien, is er ook iets aan de hand met de manier waarop ze non-verbaal communiceren door het overmatige Botox gebruik. Een extreem voorbeeld kun je zien bij de Orange County wives. Zoals ik dat inschat gebruiken zij allen Botox, dermale fillers en andere cosmetische behandelingen, sommige in meer en anderen in mindere mate. De dames maken veel ruzie en hebben veel onderlinge misverstanden.
Zou het kunnen zijn dat de hoeveelheid Botox die zij gebruiken hierin een rol speelt?
Laten we eens kijken met wat hulp van de software. Zoals we eerder zagen is fronsen geassocieerd met boosheid. Het rode (boze) balkje van de software loopt dan op. Let op het rode balkje tijdens het kijken van onderstaande video.
De dame in de mintgroene jurk is ontzettend boos, maar als je kijkt naar haar gezichtsuitdrukking dan past deze niet bij haar emotie. Kijk ook maar eens naar het rode balkje. Dit balkje slaat bijna niet uit!
Hoe zal onze toekomst eruit gaan zien wetende dat het schoonheidsideaal van jeugdigheid en perfectie zoveel invloed op ons heeft? Dat we er blijkbaar ‘en masse’ voor kiezen om vèrgaande maatregelen te nemen om het verouderingsproces af te remmen? Zijn we bereid een stuk van wat ons menselijk maakt, namelijk ons vermogen om gezichtsuitdrukkingen te gebruiken in onze communicatie, daarvoor in te leveren?
Ik gebruik zelf Botox en besloot daarom mezelf te onderwerpen aan een onderzoek om de effecten van dit gebruik op mijn gezichtsuitdrukking te meten met de software. Ik bracht in kaart welke gelaatsuitdrukkingen typisch voor mij zijn op het moment dat ik geen Botox had gebruikt. Ik moest daarvoor de Botox die nog werkzaam was eerst laten uitwerken. Dit leverde mij het eerste inzicht op, namelijk dat het fijn was om mijn gezicht weer volledig in te kunnen zetten in de non-verbale communicatie. Ik voelde ook echt wat ik bedoelde, dit fenomeen noemen ze facial feedback.
Voor het onderzoek besloot ik een full face botox te ondergaan. Zie het resultaat in de video:
Het is duidelijk dat mijn gezicht anders communiceert na de Botox, ik voelde ook heel duidelijk dat ik mijn gezicht niet meer goed kon inzetten. Het bizarre was echter dat ik mijn communicatiestijl daar enkele weken later onbewust op had aangepast. Alsof de wil om bepaalde ‘gezichten te trekken’ ook uitdooft als het toch niet lukt.
De conclusie die ik hieruit trek, is dat Botox weliswaar een zeer effectieve manier is om mimieklijnen te verzachten, maar dat het bij overmatig gebruik mimiek ‘plat kan leggen’. Vraag dus de arts die injecteert om heel goed rekening te houden met het effect op de mimiek.
Een andere conclusie is van een meer bespiegelende aard. Als we aan de ene kant de veroudering willen afremmen en er zo jong mogelijk uit willen zien, maar aan de andere kant ook een natuurlijke uitstraling willen houden, moeten we één ding in het achterhoofd houden. Het is alleen mogelijk om op een mooie manier ouder te worden als je kunt accepteren dat daar verlies van jeugdigheid bij hoort. Het is dus belangrijk dat je kunt accepteren dat dit verlies niet weg te poetsen is, dat het niet maakbaar is en dat rimpels krijgen bij het leven hoort.
